ความรู้พื้นฐาน เกี่ยวกับระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉินในอาคาร

ระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉิน เป็นหนึ่งในระบบที่นิยมติดตั้งไว้สำหรับอาคารทุกประเภท โดยเฉพาะอย่างยิ่งอาคารพาณิชย์ อาคารสำนักงาน โรงพยาบาล หรือสถานที่ที่มีผู้คนอาศัยหรือใช้งานเป็นจำนวนมาก การมีระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉินที่มีประสิทธิภาพช่วยเพิ่มความปลอดภัยในกรณีที่เกิดเหตุไฟฟ้าดับหรือเหตุการณ์ฉุกเฉินอื่น ๆ ที่อาจเป็นอันตรายต่อชีวิตและทรัพย์สิน

ความสำคัญของระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉิน ในอาคาร

ระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉิน ถูกออกแบบมาเพื่อให้พลังงานไฟฟ้า ในกรณีที่ไฟฟ้าปกติหยุดทำงาน ซึ่งมีความสำคัญอย่างมากในสถานการณ์ที่เกิดไฟฟ้าดับหรือเหตุฉุกเฉิน เช่น ไฟไหม้หรือแผ่นดินไหว ระบบไฟฟ้าฉุกเฉินจะช่วยป้องกันการเกิดอุบัติเหตุ ที่อาจเกิดขึ้นจากการขาดแสงสว่าง การขาดการสื่อสาร หรือการหยุดทำงานของระบบความปลอดภัยอื่น ๆ เช่น ระบบควบคุมอัคคีภัย (Fire Alarm) และระบบควบคุมทางออกฉุกเฉิน (Emergency Exit Signs)

องค์ประกอบหลักของระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉิน

ระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉิน ประกอบไปด้วยองค์ประกอบหลายส่วน ซึ่งต้องทำงานร่วมกันอย่างมีประสิทธิภาพ เพื่อให้สามารถตอบสนองต่อสถานการณ์ฉุกเฉินได้อย่างทันท่วงที ระบบไฟฟ้าฉุกเฉินมีองค์ประกอบหลัก ได้แก่

• แหล่งจ่ายพลังงานสำรอง (Backup Power Supply)
  • แหล่งจ่ายพลังงานสำรองเ ป็นส่วนที่สำคัญที่สุดของระบบไฟฟ้าฉุกเฉิน ซึ่งอาจประกอบด้วยเครื่องกำเนิดไฟฟ้า (Generator) หรือระบบแบตเตอรี่สำรอง (Uninterruptible Power Supply, UPS) ที่ถูกออกแบบมาเพื่อให้สามารถจ่ายพลังงานได้ในช่วงที่ไฟฟ้าปกติขัดข้อง
• ตู้สวิตช์สลับการทำงาน (Automatic Transfer Switch, ATS)
  • ตู้ ATS ทำหน้าที่สลับการจ่ายไฟจากระบบไฟฟ้าปกติไปยังแหล่งจ่ายพลังงานสำรองโดยอัตโนมัติ เมื่อเกิดไฟฟ้าดับ และสลับกลับไปยังระบบไฟฟ้าปกติเมื่อไฟฟ้ากลับมาใช้ได้ตามปกติ
• แผงควบคุมไฟฉุกเฉิน (Emergency Power Control Panel)
  • แผงควบคุมไฟฉุกเฉินทำหน้าที่ควบคุมและจัดสรรพลังงานให้กับส่วนต่าง ๆ ของอาคารที่จำเป็น เช่น ไฟส่องสว่างฉุกเฉิน ลิฟต์ฉุกเฉิน ระบบควบคุมไฟและระบบอพยพผู้คนในกรณีฉุกเฉิน

ประเภทของระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉิน

ระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉิน สามารถแบ่งออกเป็นประเภทหลัก ๆ ดังนี้:

• ระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉินแบบสำรองด้วยเครื่องกำเนิดไฟฟ้า (Emergency Power System with Generator)
  • ระบบนี้จะใช้เครื่องกำเนิดไฟฟ้าเป็นแหล่งจ่ายพลังงานเมื่อเกิดไฟฟ้าดับ เครื่องกำเนิดไฟฟ้าจะเริ่มทำงานโดยอัตโนมัติภายในไม่กี่วินาทีหลังจากไฟฟ้าปกติหยุดทำงาน ระบบนี้มักใช้ในอาคารขนาดใหญ่ โรงพยาบาล หรือสถานที่ที่ต้องการไฟฟ้าในการดำเนินงานที่สำคัญ เช่น เซิร์ฟเวอร์หรืองานวิจัย
• ระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉินแบบแบตเตอรี่สำรอง (Uninterruptible Power Supply, UPS)
  • UPS เป็นระบบที่ใช้แบตเตอรี่สำรองในการจ่ายไฟในช่วงเวลาสั้น ๆ เพื่อให้เพียงพอสำหรับการปิดเครื่องคอมพิวเตอร์หรืออุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ที่สำคัญอย่างปลอดภัย หรือเพื่อให้พลังงานในการสื่อสารและระบบรักษาความปลอดภัยยังคงทำงานได้
• ระบบไฟฟ้สำรองาฉุกเฉินแบบผสมผสาน (Hybrid Emergency Power System)
  • ระบบนี้จะผสมผสานระหว่างเครื่องกำเนิดไฟฟ้าและ UPS เพื่อให้เกิดความมั่นคงสูงสุด โดย UPS จะทำงานในช่วงเริ่มต้นของไฟฟ้าดับ ก่อนที่เครื่องกำเนิดไฟฟ้าจะเข้ามาทำหน้าที่แทนเมื่อเกิดไฟดับเป็นเวลานาน

การบำรุงรักษาระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉิน

การบำรุงรักษาระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉิน เพื่อให้แน่ใจว่าระบบสามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ ในกรณีที่เกิดสถานการณ์ฉุกเฉิน ซึ่งการบำรุงรักษาประกอบด้วยขั้นตอนหลัก ๆ ดังนี้:

• การตรวจสอบประจำวัน
  • ควรตรวจสอบสภาพการทำงานของเครื่องกำเนิดไฟฟ้าและอุปกรณ์ต่าง ๆ เป็นประจำ โดยเฉพาะสถานะของแบตเตอรี่ น้ำมันเครื่อง และการทำงานของตู้สวิตช์ ATS
• การทดสอบระบบไฟฟ้าฉุกเฉิน
  • ควรมีการทดสอบการทำงานของระบบไฟฟ้าฉุกเฉินอย่างสม่ำเสมอ เพื่อให้แน่ใจว่าอุปกรณ์สามารถทำงานได้ทันทีเมื่อเกิดไฟฟ้าดับจริง
• การบำรุงรักษาเชิงป้องกัน
  • นอกจากการตรวจสอบประจำแล้ว ควรมีการบำรุงรักษาเชิงป้องกัน (Preventive Maintenance) เช่น การเปลี่ยนชิ้นส่วนที่สึกหรอหรือหมดอายุ และการอัพเดทซอฟต์แวร์ควบคุมให้ทันสมัย

รู้หรือไม่? ระบบไฟฟ้าไม่ว่าจะเป็นในโรงงาน หรือตึก อาคารพาณิชย์  ต้องได้รับการตรวจ และบำรุงรักษาระบบไฟฟ้า ประจำปี ตามกฎหมาย โดยต้องใช้ยริการจากผู้ตรวจที่มีคุณสมบัติตามกฎหมาย

วิธีการใช้งานและการดูแลระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉิน ในอาคาร

การใช้งานระบบไฟฟ้าฉุกเฉินต้องอาศัยการวางแผนและความรู้เฉพาะทาง เพื่อให้การติดตั้งและการดูแลรักษาระบบมีความปลอดภัยและมีประสิทธิภาพสูงสุด นี่คือแนวทางในการดูแลระบบไฟฟ้าฉุกเฉินในอาคาร:

• ประเมินความต้องการพลังงานฉุกเฉิน
  • ก่อนการติดตั้งระบบไฟฟ้าฉุกเฉิน จำเป็นต้องมีการประเมินว่าพื้นที่ใดในอาคารที่จำเป็นต้องใช้พลังงานฉุกเฉิน เช่น ระบบไฟฉุกเฉิน ลิฟต์ และระบบความปลอดภัย โดยคำนวณปริมาณพลังงานที่ต้องการในกรณีฉุกเฉิน เพื่อให้เลือกแหล่งจ่ายไฟที่เหมาะสม
• ติดตั้งและวางแผนระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉิน
  • การติดตั้งระบบไฟฟ้าฉุกเฉินต้องทำโดยผู้เชี่ยวชาญ เพื่อให้มั่นใจว่าระบบสามารถทำงานได้ตามมาตรฐานที่กำหนด นอกจากนี้ ควรมีการวางแผนระบบไฟฟ้าฉุกเฉินให้ครอบคลุมพื้นที่สำคัญต่าง ๆ ในอาคาร รวมถึงการออกแบบเส้นทางสายไฟและตำแหน่งการติดตั้งอุปกรณ์ไฟฉุกเฉินอย่างเหมาะสม
• ฝึกอบรมผู้ใช้งาน
  • ควรมีการฝึกอบรมพนักงานหรือผู้ดูแลระบบ ให้มีความรู้เกี่ยวกับการใช้งานและการแก้ไขปัญหาเบื้องต้นของระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉิน เพื่อให้สามารถตอบสนองต่อสถานการณ์ฉุกเฉินได้อย่างทันท่วงที

ข้อกำหนดและมาตรฐานในการติดตั้งระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉิน

การติดตั้งระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉินต้องเป็นไปตามข้อกำหนด และมาตรฐานที่เกี่ยวข้อง เพื่อความปลอดภัยและประสิทธิภาพ โดยมีมาตรฐานที่ใช้ทั่วไปในประเทศไทย เช่น

• มาตรฐานการติดตั้งระบบไฟฟ้าของสมาคมวิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทย (วสท.)
  • มาตรฐาน วสท. กำหนดข้อกำหนดในการติดตั้งระบบไฟฟ้าฉุกเฉิน เพื่อให้การทำงานของระบบไฟฟ้าเป็นไปอย่างปลอดภัย

• มาตรฐานความปลอดภัยของสำนักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม (สมอ.)
  • มาตรฐานของ สมอ. เป็นแนวทางในการผลิตและติดตั้งอุปกรณ์ไฟฟ้า รวมถึงระบบไฟฟ้าฉุกเฉิน โดยครอบคลุมถึงการเลือกวัสดุและอุปกรณ์ที่มีคุณภาพเพื่อความปลอดภัยในการใช้งาน
• มาตรฐานสากลด้านระบบไฟฟ้า (เช่น ISO 50001)
  • สำหรับอาคารที่ต้องการความน่าเชื่อถือและประสิทธิภาพสูงสุดในการจัดการพลังงาน อาจเลือกใช้มาตรฐาน ISO 50001 ซึ่งเป็นมาตรฐานการจัดการพลังงานที่เน้นการปรับปรุงประสิทธิภาพการใช้พลังงาน รวมถึงการใช้ระบบไฟฟ้าฉุกเฉินที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมและประหยัดพลังงาน

ตัวอย่างการใช้งานระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉินในสถานที่ต่าง ๆ

• โรงพยาบาล
  • ในโรงพยาบาล ระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉินมีความสำคัญอย่างยิ่ง เนื่องจากเครื่องมือแพทย์บางประเภท เช่น เครื่องช่วยหายใจ หรือเครื่องตรวจวินิจฉัย ต้องการไฟฟ้าอย่างต่อเนื่อง หากเกิดไฟฟ้าดับโดยไม่มีแหล่งพลังงานสำรอง อาจส่งผลกระทบต่อชีวิตผู้ป่วยโดยตรง
• ศูนย์ข้อมูล (Data Center)
  • ศูนย์ข้อมูลเป็นอีกสถานที่หนึ่งที่ต้องการความมั่นคงทางพลังงานอย่างสูง เนื่องจากเซิร์ฟเวอร์และระบบเน็ตเวิร์กจะต้องทำงานอย่างต่อเนื่อง ระบบไฟฟ้าฉุกเฉินในศูนย์ข้อมูลมักจะประกอบด้วย UPS และเครื่องกำเนิดไฟฟ้าเพื่อรับประกันการทำงานที่ไม่สะดุดในกรณีไฟฟ้าดับ
• โรงงานอุตสาหกรรม
  • ในโรงงานอุตสาหกรรมบางประเภท เช่น โรงงานผลิตสินค้าเคมี ระบบไฟฟ้าฉุกเฉินเป็นสิ่งสำคัญเพื่อป้องกันไม่ให้เกิดการหยุดชะงักในกระบวนการผลิตที่อาจทำให้เกิดความเสียหายใหญ่หลวง หรือแม้กระทั่งความเสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุร้ายแรง

แนวทางการปรับปรุงระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉินให้ทันสมัย

เพื่อให้ระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉิน สามารถตอบสนองต่อความต้องการที่เปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา การปรับปรุงระบบอย่างต่อเนื่องจึงเป็นสิ่งจำเป็น นี่คือแนวทางการปรับปรุงที่ควรพิจารณา:

• เปลี่ยนมาใช้แหล่งพลังงานทดแทน
  • ปัจจุบันมีการพัฒนาระบบไฟฟ้าฉุกเฉินที่ใช้พลังงานทดแทน เช่น พลังงานแสงอาทิตย์ โดยใช้แผงโซลาร์เซลล์ร่วมกับระบบแบตเตอรี่สำรอง ซึ่งเป็นทางเลือกที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมและช่วยลดการใช้พลังงานไฟฟ้าจากแหล่งพลังงานแบบเดิม
• ติดตั้งระบบควบคุมแบบอัจฉริยะ
  • การนำเทคโนโลยี IoT (Internet of Things) มาประยุกต์ใช้ในระบบไฟฟ้าฉุกเฉินจะช่วยให้การตรวจสอบและควบคุมระบบสามารถทำได้แบบเรียลไทม์ รวมถึงการแจ้งเตือนเมื่อระบบมีปัญหา ช่วยให้สามารถแก้ไขได้อย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ
• อัพเกรดอุปกรณ์เป็นรุ่นใหม่ที่มีประสิทธิภาพสูง
  • การปรับเปลี่ยนอุปกรณ์เก่า เช่น เครื่องกำเนิดไฟฟ้าหรือ UPS ให้เป็นรุ่นใหม่ที่มีการประหยัดพลังงานและสามารถรองรับการทำงานที่มากขึ้น จะช่วยเพิ่มความเสถียรและประสิทธิภาพของระบบไฟฟ้าฉุกเฉิน

สรุป

ระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉินเป็นองค์ประกอบที่ขาดไม่ได้สำหรับอาคารที่มีความสำคัญในการรักษาความปลอดภัย และความต่อเนื่องในการทำงาน โดยการทำงานของระบบนี้เกี่ยวข้องกับแหล่งพลังงานสำรอง เช่น เครื่องกำเนิดไฟฟ้าและแบตเตอรี่ รวมถึงตู้สวิตช์สลับการทำงาน (ATS) และอุปกรณ์ควบคุมอื่น ๆ นอกจากนี้ การบำรุงรักษาและการทดสอบระบบไฟฟ้าฉุกเฉินอย่างสม่ำเสมอมีความสำคัญ เพื่อให้มั่นใจว่าระบบสามารถทำงานได้ในยามฉุกเฉิน

การพัฒนาระบบไฟฟ้าสำรองฉุกเฉินให้ทันสมัย โดยการนำเทคโนโลยีใหม่ ๆ มาใช้ เช่น การควบคุมผ่าน IoT หรือการใช้พลังงานทดแทน จะเป็นการเพิ่มความมั่นคงและประสิทธิภาพในการทำงานของระบบในระยะยาว สำหรับผู้ใช้งาน ควรมีความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับการตรวจสอบและบำรุงรักษา เพื่อให้มั่นใจได้ว่าระบบจะสามารถรองรับการทำงานในกรณีฉุกเฉินได้อย่างสมบูรณ์